Czym jest FSDN?
Od 2025 roku unijny system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN (z ang. Farm Accountancy Data Network) został przekształcony w sieć danych dotyczących zrównoważenia gospodarstw rolnych FSDN (z ang. Farm Sustainability Data Network).
Farm Sustainability Data Network (FSDN) to unijne badanie, którego celem jest coroczne gromadzenie danych z gospodarstw rolnych i ściśle nawiązuje do FADN, który od 60 lat jest jedynym i unikalnym źródłem danych mikroekonomicznych zbieranych co roku z próby około 80 tys. gospodarstw, co reprezentuje 3,7 miliona gospodarstw i 90% produkcji rolniczej w Unii Europejskiej. FSDN będący kontynuacją FADN, pozwoli zarówno na szczegółową ocenę sytuacji produkcyjno-ekonomicznej gospodarstw rolnych, jak również dostarczy niezbędnych danych środowiskowych i społecznych do monitorowania poziomu zrównoważenia rolnictwa Unii Europejskiej oraz do sprostania wyzwaniom, przed którymi stoi rolnictwo Unii Europejskiej.
FSDN podobnie jak FADN będzie odgrywał kluczową rolę w kreowaniu, monitorowaniu i ocenie Wspólnej Polityki Rolnej. Jednocześnie dostarczy danych niezbędnych w analizie i rozwoju sektorów rolnych w państwach członkowskich Unii Europejskiej jako całości w wymiarze ekonomicznym, społecznym i środowiskowym.
Wdrożenie FSDN otwiera nowe możliwości szerszej analizy wyników gospodarstw rolnych w obszarze zrównoważonego rozwoju. Podkreślić należy również znaczenie FSDN w zakresie wypracowania metod gromadzenia danych w oparciu o już istniejące bazy danych, np. administracji publicznej (interoperacyjność baz danych) i wkładu w rozwój systemu benchmarkingu, tj. porównywania wyników danego gospodarstwa z wynikami innych gospodarstw.
Kto uczestniczy w systemie?
Początkowo w systemie uczestniczyły gospodarstwa z 6 państw założycielskich. W miarę kolejnych rozszerzeń Unii Europejskiej, przybywało uczestników systemu. Obecnie system FSDN funkcjonuje w 27 państwach członkowskich i ponad 70 tysiącach gospodarstw. Za realizację FSDN odpowiedzialne są Agencje Łącznikowe w poszczególnych państwach.
Funkcję Agencji Łącznikowej odpowiedzialnej za realizację zadania FSDN w Polsce będzie nadal pełnił Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. Z kolei dane z gospodarstw rolnych będą zbierane za pośrednictwem wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego.
Jakie dane są gromadzone w ramach FSDN?
Zakres dotychczas gromadzonych danych w ramach FADN dotyczy zagadnień produkcyjno-ekonomicznych (np. powierzchnia upraw, liczba zwierząt, wartość aktywów, wartość produkcji, kosztów). Od 2025 roku wspomniany zakres danych uzupełniony zostanie o zmienne środowiskowe i społeczne. W związku z tym w ramach FSDN od 2025 roku gromadzone będą m.in. dane dotyczące zarządzania gospodarstwem rolnym pod kątem praktyk rolniczych, nawozów naturalnych, wody, energii, integracji rynku, a w kolejnych latach będą to również dane dotyczące zużycia środków ochrony roślin w kontekście kalkulowania ilości substancji aktywnej, jak również dane w zakresie stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych.
Kluczowe założenia systemu FSDN:
- dobrowolne uczestnictwo rolników w FSDN, ponadto państwa członkowskie są zobowiązane do opracowania planu zachęt dla rolników do udziału w FSDN,
- dane nie mogą być wykorzystywane do celów kontroli administracyjnych (np. ARiMR) oraz do celów kontroli podatkowych (np. US),
- zakres zbieranych danych obejmuje trzy wymiary zrównoważonego rozwoju (ekonomiczny, środowiskowy, społeczny).
- maksymalizacja wykorzystania zebranych danych z gospodarstw rolnych w myśl zasady „gromadź dane raz i wykorzystaj wielokrotnie” – zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla rolników i Ośrodków Doradztwa Rolniczego poprzez dostęp Agencji Łącznikowej do innych krajowych baz danych,
- Komisja Europejska wspiera państwa członkowskie w procesie przekształcenia FADN w FSDN (wkład finansowy UE na utworzenie i obsługę FSDN).
Ustalanie wielkości i struktury próby gospodarstw rolnych do systemu FSDN
Od roku 2015 przepisy dotyczące Wspólnotowej Typologii Gospodarstw Rolnych (WTGR) zostały zawarte w prawodawstwie FSDN tworząc zintegrowaną całość. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1217/2009 ustanawiające sieć zbierania danych rachunkowych jest uzupełnione przez Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) nr 1198/2014 z dnia 1 sierpnia 2014 r. Szerzej o legislacji w kontekście WTGR znajduje się w zakładce Metodyka/Zasady WTGR wg parametru SO.
Obowiązującym w kwestii WTGR podręcznikiem metodologicznym jest Typology Handbook.
Klasyfikacja gospodarstw jest przeprowadzana według dwóch kryteriów:
- wielkości ekonomicznej,
- typu rolniczego.
Wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego określana jest sumą Standardowych Produkcji (SO) uzyskanych ze wszystkich działalności rolniczych występujących w gospodarstwie rolnym. Natomiast typ rolniczy gospodarstwa określany jest udziałem wartości Standardowej Produkcji (SO) z poszczególnych grup działalności rolniczych w całkowitej wartości SO gospodarstwa.
SO (Standard Output) jest definiowana jako średnia z 5 lat wartość produkcji określonej działalności produkcji roślinnej lub zwierzęcej uzyskiwana z 1 ha lub od 1 zwierzęcia w ciągu 1 roku, w przeciętnych dla danego regionu warunkach produkcyjnych.
W polu obserwacji europejskiego systemu FSDN znajdują się gospodarstwa towarowe, które wytwarzają około 90% wartości Standardowej Produkcji w danym regionie lub kraju. W poszczególnych państwach członkowskich progi wielkości ekonomicznej określające minimalną wielkość gospodarstw rolnych włączanych do pola obserwacji FSDN są różne, przede wszystkim z powodu istniejących różnic w strukturze agrarnej. Agencje Łącznikowe poszczególnych państw członkowskich są zobowiązane do opracowania planu wyboru gospodarstw rolnych po otrzymaniu każdorazowo danych z Badania Struktury Gospodarstw Rolnych. Opracowany i zaakceptowany przez Komitet Krajowy FSDN danego kraju plan wyboru, przekazywany jest w celu akceptacji do Komisji Europejskiej.
Sprawozdanie z gospodarstwa rolnego
Agencja Łącznikowa każdego z państw członkowskich przygotowuje po zakończeniu roku obrachunkowego sprawozdania z gospodarstw rolnych należących do reprezentatywnej próby gospodarstw, zatwierdzonej przez Komisję Europejską.
Sprawozdania w postaci plików elektronicznych są przesyłane do Komisji Europejskiej. Zakres, format i sposób wpisywania danych niezbędnych do wykonania sprawozdania z gospodarstwa rolnego FSDN są precyzyjnie opisane w odpowiednim rozporządzeniu Komisji. Dzięki temu możliwe jest tworzenie wspólnych zbiorów danych z gospodarstw funkcjonujących na obszarze Unii Europejskiej.
W zakresie sprawozdania z gospodarstwa rolnego obowiązującym podręcznikiem metodologicznym jest dokument Farm Return Data Definitions.
Wyniki Standardowe FSDN
Wyniki Standardowe są zestawem zagregowanych zmiennych, obliczonych na podstawie danych zawartych w sprawozdaniu z gospodarstwa rolnego, dostarczanych przez Agencje Łącznikowe poszczególnych państw członkowskich.
Obecnie wszystkie wyniki finansowe podawane są w euro (wcześniej w ecu). Umożliwia to grupowanie i analizowanie wyników poszczególnych państw członkowskich na poziomie Wspólnoty, a także bezpośrednie porównywanie wyników pomiędzy państwami członkowskimi.
Raporty wykorzystujące Wyniki Standardowe przygotowywane są m.in. przez zespół pracowników w DG-AGRI (Generalna Dyrekcja ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi, dział A.2) w Komisji Europejskiej, odpowiedzialny za funkcjonowanie FSDN.
Dla uniemożliwienia zidentyfikowania poszczególnych gospodarstw rolnych, z których pochodzą dane rachunkowe, Komisja nie publikuje uśrednionych wyników z grupy obejmującej mniej niż 15 gospodarstw.
Wyniki Standardowe są publicznie dostępne na stronie Komisji Europejskiej oraz aktualizowane po każdej korekcie danych dokonanej przez państwa członkowskie.
Opis zmiennych składających się na Wyniki Standardowe wraz z uwagami metodologicznymi znajduje się w dokumencie Definitions of variables used in FSDN Standard Results.
